چه لحظه‌های تباهی که بر من و تو گذشت!
(گزیده‌ای از: گفتاری در ضرورت ویرایش دفترهای شعرِ «منوچهر نیستانی»)
مهم‌ترین دفتر شعر منوچهر نیستانی، کتاب دیروز، خط فاصله است که در زمان حیات شاعر، طی دو نوبت به انتشار رسید (تهران، انتشارات رَز، ۱۳۵۰). بهترین نیمایی‌ها و غزل‌های نیستانی، یادگار این کتاب ارجمند است. در مرور دقیق این دفتر، متوجه برخی خطاهای تایپی می‌شویم که حتی در چاپ دوم نیز به‌سامان نیامده است و از همین‌رو، من یکی از مقصّران غلط‌نویسی شعرهای نیستانی را خودِ شاعر می‌دانم. البته، غلط تایپی جزو شخصیت کتاب‌های فارسی است. از همان شعر اول کتاب، این معضل خودش را نشان می‌دهد.
…
بعد از مرگ زودهنگام منوچهر نیستانی در سال ۱۳۶۰، بدترین و تلخ‌ترین اتفاقی که در نشر اشعار او رقم خورد، انتشار دفتر دو، با مانع به اهتمام فرامرز سلیمانی بود (تهران، انتشارات بزرگمهر، ۱۳۶۹). گردآورندۀ کتاب، از شاعران فعّال دهۀ شصت، و از دوستان نیستانی بود؛ اما حاصل تلاش او نشان می‌دهد که این بزرگوار، نه در شناخت شعر سنّتی و ظرایف عروضی آن دستی داشت، نه موسیقی شعر نیمایی را درست می‌فهمید و نه به ویژگی‌های سبک نوشتاری نیستانی احاطه پیدا کرده بود. درنتیجه، کتابی که به اهتمام او انتشار یافت، به فاجعه‌ای بدل شد در تخریب و تضییع اشعار منتشرنشدۀ نیستانی. هیچ صفحه‌ای از کتاب نیست که در آن خطایی رخ نداده باشد. متأسفانه شعرهای این کتاب، تقریباً با همین وضعیت اسفبار، و با رفع معدودی از اغلاط قابل حدس، نخست در گزینۀ اشعار و سپس در مجموعۀ اشعار نیستانی تکرار شده است.
…
گزینۀ اشعار منوچهر نیستانی را علی باباچاهی در سال ۱۳۸۴ منتشر کرد (تهران، انتشارات مروارید). این گزیده، مقدمه‌ای خواندنی دارد در تحلیل دفترهای شعر و روند شاعری نیستانی، که در جای خود، بسیار ارزشمند است. اما همان‌طور که در خلال عبارات پیشین خواندید، باباچاهی، بسیاری از خطاهای دو دفترِ پیش‌گفته را به گزیدۀ خود منتقل کرده و تنها دو یا سه مورد آن را به اصلاح آورده است.
…
مجموعۀ اشعار منوچهر نیستانی با عنوان فرعی «دست در دستم نه»، در سال ۱۳۹۳ به اهتمام صالح سجادی، شاعر غزل‌سرای، و اصلاحات و اضافات تیرنگ نیستانی، فرزند مرحوم نیستانی، منتشر شد (تهران، انتشارات نگاه). این کتاب، جامعِ غلط‌های چاپی مجموعه‌های پیشین شاعر است، به‌اضافۀ غلط‌های تازه‌ای که گردآورندگان به شعرهای نیستانی افزوده‌اند.
…
ویرایش دوبارۀ آثار منوچهر نیستانی، مطابق اصلاحات احتمالی شاعر در دفترهای چاپی، رفع غلط‌های نوشتاریِ مُحرز، و در نهایت، مطابقت دست‌نوشته‌های شاعر با آنچه در زمان حیات و بعد از مرگ او به چاپ رسیده، امری ضروری برای خوانشِ دقیق شعرهای اوست. روایت فعلیِ اغلب اشعار دفتر دو، با مانع، امکان مکالمۀ مخاطب را با متنی که شاعر از ذهن خود به کاغذ بُرده، سلب کرده است. این شعرهای مغلوط، در وضعیت فعلی، برای کسانی که از اصل ماجرا بی‌خبرند، چیزی جز لکنت و پریشان‌گویی نیست؛ و این جفایی نابخشوده به شاعری بزرگ چون منوچهر نیستانی است. این کار بایسته و ضروری را باید تا دست‌نوشته‌های فعلی پراکنده نشده است، هرچه زودتر انجام داد.
> متن کامل این مقاله در شماره پانزدهم «جُنگ هنر مس» ویژه‌نامه «منوچهر نیستانی» منتشر شده است.
